Ύπνος και Χρόνιοι Πόνοι: Πώς μπορεί να βοηθήσει η Μελατονίνη;

Ο καλός ύπνος είναι μια απαραίτητη βιολογική διαδικασία για την σωματική και πνευματική μας ξεκούραση. Δυστυχώς όμως, ποικίλοι παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά την ποιότητα του ύπνου μας. Ένας από τους πλέον συχνούς είναι οι χρόνιοι πόνοι που μπορεί να βιώνουμε εξαιτίας διαφόρων θεμάτων υγείας.

Η Μελατονίνη, αναδεικνύεται τα τελευταία χρόνια στον πρωταγωνιστή των φυσικών συμπληρωμάτων για τον ύπνο. Όμως ίσως οι περισσότεροι να μη γνωρίζουμε τις αναλγητικές δράσεις που μπορεί να εμφανίζει. Αξίζει να μάθουμε λίγα περισσότερα για τις ενδιαφέρουσες ιδιότητες αυτής της σημαντικής ορμόνης.⁽¹⁾

 Μελατονίνη και Κιρκάδιος Ρυθμός

Η πιο διαδεδομένη λειτουργία της Μελατονίνης είναι η ρύθμιση του κιρκάδιου ρυθμού. Ο όρος αυτός εισήχθη από τον Franz Halberg το 1959, για να περιγράψει τους βιολογικούς ρυθμούς του οργανισμού μας: λειτουργίες όπως ο κύκλος του ύπνου και της αφύπνισης που επαναλαμβάνονται με περιοδικότητα κάθε 24ωρο. Η επιστήμη της Χρονοβιολογίας που μελετάει αυτές τις λειτουργίες, ανακαλύπτει συνεχώς νέα δεδομένα για τον κιρκάδιο ρυθμό και πόσο επηρεάζει ποικίλες βιολογικές διαδικασίες, όπως η ρύθμιση της θερμοκρασίας, η έκκριση ορμονών, η σωματική ανάπτυξη, και η αντίληψη του πόνου. 

Η Μελατονίνη που κατά 80% περίπου εκκρίνεται από την επίφυση του εγκεφάλου, είναι ο κύριος συντονιστής του κιρκάδιου ρυθμού. Διαταραχές στον ύπνο σχετίζονται με διαταραχές στην έκκριση αυτής της ορμόνης.^(2,3)

Η εξωγενής λήψη της Μελατονίνης αποδεικνύεται αποτελεσματική για την διαχείριση της αϋπνίας. Χάρη και στο πολύ καλό προφίλ ασφάλειας που παρουσιάζει, είναι εύλογο να έχει αποκτήσει ιδιαίτερη αναγνωρισιμότητα.^(4,5,6)

Πώς σχετίζεται ο Ύπνος με τους Χρόνιους Πόνους; 

Ποιος ο ρόλος της Μελατονίνης;

Ως πόνος ορίζεται η δυσάρεστη εμπειρία (αισθητηριακή και συναισθηματική) που αισθανόμαστε όταν προκύπτει βλάβη σε κάποιο ιστό. Ο πόνος επηρεάζει σε διάφορα επίπεδα την ποιότητα της ζωής μας, ειδικά όταν οφείλεται σε ένα χρόνιο πρόβλημα υγείας. Διακρίνεται σε αλγαισθητικό και  νευροπαθητικό. Ο αλγαισθητικός πόνος προέρχεται από ένα εξωτερικό ερέθισμα όπως ένας τραυματισμός ή βλάβη σε κάποια περιοχή του οργανισμού. Ενώ, ο νευροπαθητικός πόνος προέρχεται από βλάβη στο νευρικό ιστό (που προέκυψε αρχικά από τραυματισμό ή άλλη αιτία), και υπάρχει εν απουσία εξωτερικού ερεθίσματος.

Η συσχέτιση του χρόνιου πόνου με τον ύπνο είναι αμφίδρομη. Η αίσθηση του πόνου μπορεί να προκαλέσει σημαντικές διαταραχές στον ύπνο. Αντίστροφα, η στέρηση ποιοτικού ύπνου επιδεινώνει την ευαισθησία στον πόνο. Υπολογίζεται ότι 50-80% των ατόμων που βιώνουν χρόνιους πόνους ταλαιπωρούνται από προβλήματα στον ύπνο. Ταυτόχρονα υγιή άτομα που στερήθηκαν τον ύπνο, ανέφεραν σε έρευνες υψηλότερη αντίληψη του πόνου.⁽¹⁾

Η λήψη Μελατονίνης φαίνεται να λειτουργεί ευεργετικά στον αλγαισθητικό και νευροπαθητικό πόνο.^(1,3) Λογικό, θα σκεφτεί κανείς, καθώς η Μελατονίνη μπορεί να μας οδηγήσει ευκολότερα στην κατάσταση ύπνου. Και όπως αναφέραμε, καλύτερος ύπνος συνεπάγεται βελτίωση του πόνου.

Όμως, δεν είναι μόνο η δράση της στον κιρκάδιο ρυθμό του ύπνου, που κάνουν αυτή την ορμόνη χρήσιμη σε προβλήματα χρόνιων πόνων. Συγκεκριμένα, η λήψη Μελατονίνης δείχνει να έχει και σημαντικές αναλγητικές ιδιότητες. Η πραγματοποίηση κλινικών μελετών έδειξε θετικά αποτελέσματα στη μείωση του πόνου σε περιπτώσεις ινομυαλγίας, ευερέθιστου εντέρου, κεφαλαλγίας (ημικρανία, πονοκέφαλος τάσης, αθροιστικός πονοκέφαλος) και χρόνιας οσφυαλγίας.^(1,3,7,8)

Μηχανισμοί Αναλγητικής Δράσης της Μελατονίνης

Η Μελατονίνη μπορεί να ασκήσει τις αναλγητικές δράσεις μέσω πολύπλευρων μοριακών μονοπατιών. Επιγραμματικά αναφέρουμε ορισμένους χαρακτηριστικούς τρόπους^(1,3,7,8):

• Μέσω επίδρασης στους υποδοχείς των νευροδιαβιβαστών του GABA και του γλουταμινικού (NMDA), στο νευρικό σύστημα. Πρόκειται για πρωτεΐνες που μεταφέρουν σήματα αναστολής και διέγερσης αντίστοιχα, και συμμετέχουν στην αντίληψη του πόνου. Υπάρχει επίσης συσχέτιση μεταξύ της δράσης της Μελατονίνης, των οπιοειδών υποδοχέων και της παραγωγής των β-ενδορφινών, που είναι τα φυσικά αναλγητικά του οργανισμού.

• Μέσω επίδρασης στους διαύλους Νατρίου (αναστολή), Καλίου (εκροή), Ασβεστίου (αναστολή εισροής) που εμπλέκονται στην ευαισθητοποίηση του νευρικού συστήματος στον πόνο.

• Μέσω της αντιφλεγμονώδους και αντιοξειδωτικής δράσης της. Ο πόνος σχετίζεται στενά με καταστάσεις φλεγμονών και οξειδωτικού στρες. Η Μελατονίνη φαίνεται να συμμετέχει ενάντια στην αυξημένη παραγωγή ελεύθερων ριζών. Επίσης εμπλέκεται στην αναστολή και ρύθμιση σημαντικών μηχανισμών και παραγόντων φλεγμονής που σχετίζονται με την πρόκληση πόνου ( COX2, ΝΟ, TNF-α, IL-6, κ.α.).

Μελατονίνη: Πολλά περισσότερα από μια Υπναγωγό Ορμόνη 

Από τα παραπάνω στοιχεία, γίνεται αντιληπτό πως οι δράσεις της Μελατονίνης στον οργανισμό μας είναι ποικίλες και πολύπλοκες. Η εξωγενής λήψη της είναι πλέον αναγνωρισμένη για την αποτελεσματικότητά που εμφανίζει σε διαταραχές του ύπνου. Από τις επιστημονικές έρευνες όμως προκύπτει πως έχει και μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα δράση στην αίσθηση του πόνου. Καθώς η λήψη της Μελατονίνης είναι αρκετά ασφαλής, θεωρείται μια πολλά υποσχόμενη συμπληρωματική προσέγγιση και στη διαχείριση των χρόνιων πόνων, ειδικά όταν σχετίζονται με θέματα ύπνου.

Πηγές

1. Chaudhry SR, Stadlbauer A, Buchfelder M, Kinfe TM. Melatonin Moderates the Triangle of Chronic Pain, Sleep Architecture and Immunometabolic Traffic. Biomedicines. 2021 Aug 9;9(8):984. doi: 10.3390/biomedicines9080984.
2. National Institute of General Medical Sciences. Circadian Rhytms. 
3. Danilov A, Kurganova J. Melatonin in Chronic Pain Syndromes. Pain Ther. 2016;5(1):1-17. doi:10.1007/s40122-016-0049-y.
4. Tordjman S, Chokron S, Delorme R, et al. Melatonin: Pharmacology, Functions and Therapeutic Benefits. Curr Neuropharmacol. 2017;15(3):434-443. doi:10.2174/1570159X14666161228122115
5. Ferracioli-Oda E, Qawasmi A, Bloch MH. Meta-analysis: melatonin for the treatment of primary sleep disorders. PLoS One. 2013;8(5):e63773. Published 2013 May 17. doi:10.1371/journal.pone.0063773
6. Fatemeh G, Sajjad M, Niloufar R, Neda S, Leila S, Khadijeh M. Effect of melatonin supplementation on sleep quality: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. J Neurol. 2022 Jan;269(1):205-216. doi: 10.1007/s00415-020-10381-w.
7. Wilhelmsen M, Amirian I, Reiter RJ, Rosenberg J, Gögenur I. Analgesic effects of melatonin: a review of current evidence from experimental and clinical studies. J Pineal Res. 2011 Oct;51(3):270-7. doi: 10.1111/j.1600-079X.2011.00895.x.
8. Kaur T, Shyu BC. Melatonin: A New-Generation Therapy for Reducing Chronic Pain and Improving Sleep Disorder-Related Pain. Adv Exp Med Biol. 2018;1099:229-251. doi: 10.1007/978-981-13-1756-9_19.