Διατροφικά Συμπληρώματα: Σωστή Ενημέρωση – Κατάλληλες Επιλογές

Τα τελευταία χρόνια ο τομέας των διατροφικών συμπληρωμάτων γνωρίζει μεγάλη άνθηση. Ραγδαία μάλιστα ανάπτυξη παρατηρείται στα προϊόντα που βασίζονται σε συστατικά φυτικής προέλευσης. Καθώς όμως πρόκειται για ένα τομέα που άπτεται άμεσα της υγείας μας, είναι εξαιρετικά σημαντικό να αναζητούμε την κατάλληλη ενημέρωση. 

Τι είναι τα διατροφικά συμπληρώματα;

Κάτω από την ομπρέλα του όρου διατροφικά συμπληρώματα περιλαμβάνονται διάφορες ομάδες διατροφικών προϊόντων που έχουν όμως ένα κοινό χαρακτηριστικό: Προορίζονται για τη συμπλήρωση (και όχι αντικατάσταση) μια υγιούς και ισορροπημένης διατροφής.

Τα διατροφικά συμπληρώματα αποτελούν συμπυκνωμένες πηγές (σε υψηλές συγκεντρώσεις) θρεπτικών συστατικών, ή άλλων ουσιών με θρεπτικές ή φυσιολογικές επιδράσεις. Με τον όρο θρεπτικά συστατικά, περιγράφονται αυτά που “θρέφουν” τον οργανισμό, είναι δηλαδή απαραίτητα για την ανάπτυξη και επιβίωση του οργανισμου. Σε αυτά περιλαμβάνονται οι υδατάνθρακες, οι πρωτεΐνες, τα λίπη, οι βιταμίνες, ιχνοστοιχεία, μέταλλα, και άλλα. Επίσης, σημαντική κατηγορία ουσιών που βρίσκουμε σε διατροφικά συμπληρώματα είναι ουσίες φυτικής προέλευσης. 

Πώς βοηθούν τα φυτικά συστατικά σε θέματα υγείας;

Η χρήση των φυτών σε διάφορα θέματα υγείας έχει τις ρίζες στις στο πολύ μακρινό παρελθόν. Τότε που ο άνθρωπος αναζητούσε στη φύση την τροφή του, και ανακάλυπτε τυχαία τις θεραπευτικές δράσεις των φυτών. Από τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα, η χρήση των φυτικών συστατικών πέρασε διάφορες φάσεις εξέλιξης. Μια διαδικασία που βασίστηκε αρχικά στην εμπειρική χρήση και εξελίχθηκε σε επιστήμη. Πλέον τα σύγχρονα τεχνολογικά μέσα επιτρέπουν στους επιστήμονες να μελετούν ενδελεχώς τις δράσεις των φυτικών συστατικών. Αποτέλεσμα είναι να αποδεικνύεται το ευρύ φάσμα φαρμακολογικών ιδιοτήτων που έχει μια πληθώρα από συστατικά που βρίσκουμε στα φυτά. Είναι εντυπωσιακό άλλωστε πως σήμερα υπολογίζεται ότι το 25% των μοντέρνων φαρμάκων προέρχονται από τα φυτά, και πολυάριθμα άλλα αποτελούν συνθετικά ανάλογα βασισμένα σε πρωτότυπα φυσικά συστατικά.

Τι σημαίνει ο όρος Nutraceuticals;

Ο όρος Nutraceutical, εισήχθη το 1989 για να περιγράψει τα φυσικά προιόντα τα οποία περιέχουν θρεπτικά ή άλλα συστατικά που υποστηρίζουν την υγεία. Πρόκειται για έναν ανεπίσημο και όχι με ακρίβεια θεμελιωμένο όρο, που θέλησε να δηλώσει την σχέση μεταξύ φυσικών συστατικών και της φαρμακολογικής τους δράσης. Ετυμολογικά άλλωστε είναι μια “υβριδική” λέξη, από το συνδυασμό των αγγλικών λέξεων nutrition (=διατροφή) και pharmaceutical (=φαρμακευτικό). Κάτω από την ανεπίσημη αυτή ορολογία βρήκαν τη θέση τους ποικίλα προϊόντα, όπως εμπλουτισμένα τρόφιμα και συμπληρώματα διατροφής. Σε καμία περίπτωση όμως αυτό δεν συνεπάγεται ότι μιλάμε για φαρμακευτικά ή άλλα είδη με θεραπευτική χρήση, για τα οποία απαιτείται να πληρούν αυστηρές προδιαγραφές και κριτήρια. Άλλωστε ακόμα και οι επιστήμονες δεν έχουν ακόμα ακριβώς ορίσει τι (θα έπρεπε) να περιλαμβάνει ο ακριβής ορισμός των nutraceutical, καθώς στην αναζήτηση της επιστημονικής βιβλιογραφίας μπορούμε να συναντήσουμε 25 διαφορετικούς ορισμούς (με αρκετή βέβαια συνάφεια μεταξύ τους).

Γιατί να πάρουμε κάποιο διατροφικό συμπλήρωμα;

Η απάντηση βρίσκεται ακριβώς στον χαρακτηρισμό του προϊόντος. Ο λόγος που μας οδηγεί (ή μας συστήνεται από κάποιον επαγγελματία υγείας) είναι η συμπλήρωση της διατροφής μας με συστατικά (θρεπτικά ή άλλες ουσίες) που πιθανότατα θα μας προσφέρουν κάποια ευεργετική επίδραση στην υγεία μας. 

Ακόμα κι αν ακολουθούμε μια ισορροπημένη, υγιεινή διατροφή, πλούσια σε θρεπτικά συστατικά, ο οργανισμός μας μπορεί να επωφεληθεί από τη συμπυκνωμένη σύνθεση των διατροφικών συμπληρωμάτων. Το ποιό θα επιλέξουμε εξαρτάται από τις ανάγκες μας και το θέμα που θέλουμε να διαχειριστούμε.

Ποιά είναι η διαφορά μεταξύ των συστατικών στα διατροφικά συμπληρώματα και εκείνων που βρίσκονται στις τροφές;

• Τα συμπληρώματα διατροφής είναι συμπυκνωμένες μορφές συστατικών. Μπορούν συνήθως να μας δώσουν σε σημαντικά αυξημένες ποσότητες τα ωφέλιμα συστατικά που βρίσκουμε στην τροφή. Έχουν συνήθως αυξημένη βιοδιαθεσιμότητα, δηλαδή μεγαλύτερες ποσότητες απορρόφησης και χρήσης από τον οργανισμό. 
• Πριν καταναλώσουμε την τροφή μας, την υποβάλλουμε συχνά σε θερμική, μηχανική ή άλλη επεξεργασία, μέσω της μαγειρικής. Αυτό έχει πολλές φορές ως αποτέλεσμα να χάνεται μέρος της ωφέλιμης δράσης των συστατικών. Στα διατροφικά συμπληρώματα τα συστατικά είναι πιο προστατευμένα. Για την προστασία τους άλλωστε παρέχονται σε ειδική μορφή όπως κάψουλες, ταμπλέτες, κ.α.
• Η επίδραση της πέψης επίσης είναι ένα σημαντικό σημείο διαφοράς. Στην περίπτωση της λήψης μέσω της τροφής, τα συστατικά υπόκεινται σε μεταβολικές διεργασίες που μπορεί να μειώσουν τη δράση τους. Η μορφή των διατροφικών συμπληρωμάτων, επιτρέπει συνήθως την προστασία τους, π.χ. από τα όξινα υγρά του στομάχου. 
• Αξιοσημείωτη άλλωστε είναι η χρήση της σύγχρονης τεχνολογίας που χρησιμοποιείται συχνά στα διατροφικά συμπληρώματα για την επίτευξη της μέγιστης βιοδιαθεσιμότητας των συστατικών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η τεχνολογία φυτοσώματος, όπου οι επιστήμονες δημιουργούν ένα σύμπλοκο του φυτικού συστατικού με λεκιθίνη για να εξασφαλιστεί μεγαλύτερη διαθεσιμότητα και απορρόφηση από τον οργανισμό. 
• Τα διατροφικά συμπληρώματα, και εφόσον βέβαια πληρούν τις προδιαγραφές που απαιτεί η νομοθεσία, παρασκευάζονται σε ειδικές και αυστηρά ελεγχόμενες συνθήκες. 

Πώς ελέγχονται από τη νομοθεσία τα διατροφικά συμπληρώματα;

Για να μπορέσουν να κυκλοφορήσουν νόμιμα στην αγορά, θα πρέπει να συμφωνούν με την νομοθεσία της εκάστοτε χώρας και θα πρέπει να έχουν ένα προκαθορισμένο επίπεδο ασφάλειας. Για διαδικασία παραγωγής των διατροφικών συμπληρωμάτων έχουν θεσπιστεί συγκεκριμένες προδιαγραφές  ορθής πρακτικής GMPs που θα πρέπει να τηρούνται Στην Ελλάδα, τα συμπληρώματα διατροφής υπόκεινται στον έλεγχο του Ε.Ο.Φ, από τον οποίο θα πρέπει να φέρουν αριθμό γνωστοποίησης.

Ενημέρωση και Συνειδητές Επιλογές 

Η τροφή μας να είναι το φάρμακό μας και το φάρμακό μας η τροφή μας. Αυτή η γνωστή ρήση του πατέρα της Ιατρικής Ιπποκράτη, φαίνεται να κερδίζει σήμερα ολοένα και περισσότερους υποστηρικτές. Η σύγχρονη επιστήμη αναδεικνύει συνεχώς την πολύτιμη και ευεργετική αξία για την υγεία μας που έχουν συστατικά τα οποία βρίσκουμε στην τροφή και τη φύση γενικότερα. Σε αυτή τη γνώση βασίζεται η επιστήμη για να δημιουργήσει τα συμπληρώματα διατροφής, ώστε να υποστηρίξει με φυσικό και αποτελεσματικό τρόπο την καλύτερη λειτουργία και κατά συνέπεια υγεία του οργανισμού μας.

Πηγές

1. Schmidt B, Ribnicky DM, Poulev A, Logendra S, Cefalu WT, Raskin I. A natural history of botanical therapeutics. Metabolism. 2008 Jul;57(7 Suppl 1):S3-9. doi: 10.1016/j.metabol.2008.03.001. 
2. Chauhan B, Kumar G, Kalam N, Ansari SH. Current concepts and prospects of herbal nutraceutical: A review. J Adv Pharm Technol Res. 2013 Jan;4(1):4-8. doi: 10.4103/2231-4040.107494.
3. Pandita A, Sharma P. Pharmacosomes: an emerging novel vesicular drug delivery system for poorly soluble synthetic and herbal drugs. ISRN Pharm. 2013 Sep 9;2013:348186. doi: 10.1155/2013/348186. 
4. Abourashed EA. Bioavailability of Plant-Derived Antioxidants. Antioxidants (Basel). 2013;2(4):309-325. Published 2013 Nov 5. doi:10.3390/antiox2040309
5. Li FS, Weng JK. Demystifying traditional herbal medicine with modern approach. Nat Plants. 2017 Jul 31;3:17109. doi: 10.1038/nplants.2017.109. PMID: 28758992.
6. Andrew R, Izzo AA. Principles of pharmacological research of nutraceuticals. Br J Pharmacol. 2017 Jun;174(11):1177-1194. doi: 10.1111/bph.13779. 
7. Ruiz Canizales J. et al. (2018) Encapsulation to Protect Different Bioactives to Be Used as Nutraceuticals and Food Ingredients. In: Mérillon JM., Ramawat K. (eds) Bioactive Molecules in Food. Reference Series in Phytochemistry. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-319-54528-8_84-1.
8. Grgić J, Šelo G, Planinić M, Tišma M, Bucić-Kojić A. Role of the Encapsulation in Bioavailability of Phenolic Compounds. Antioxidants (Basel). 2020 Sep 26;9(10):923. doi: 10.3390/antiox9100923.
9. Sachdeva V, Roy A, Bharadvaja N. Current Prospects of Nutraceuticals: A Review. Curr Pharm Biotechnol. 2020;21(10):884-896. doi: 10.2174/1389201021666200130113441.